Petrus Jacobus Poutsma

Hij woonde te Driesum, op Canter State.
(bron: TIE 071 folio 226, d.d. 13-1-1789 en TIE 071 folio 308 op 25-3-1790).

Hieronder informatie ontvangen van Maarten Schönfeld, dd 31-7-2024:
Deze persoon was marineofficier (kapitein-luitenant ter zee) bij de Admiraliteit van Friesland, maar deed tegen het einde van de eeuw ook dienst op schepen van de andere admiraliteiten.
Zijn overlijden op 23 februari 1796 bij Plymouth was een gevolg van muiterij onder de bemanning van ’s Lands Schip Zeeland waarop hij de 1e officier was.
De muiters waren daarbij opgehitst door de Engelsen.
Bronnen van deze informatie: In Woelig Vaarwater (Thea Roodhuysen), gecombineerd met informatie van het NIMH over schout bij nacht Laurens Spengler (1741-1811) die de divisiecommandant was.
Omdat in die laatste bron een foute naam staat (Pous i.p.v. Poutsma) kon deze niet zo eenvoudig worden gekoppeld. Plaats, datum en schip komen wel overeen.
—
Ik stuitte hierop bij het voorbereiden van een genealogisch boek over de familie Spengler. Daarvoor heb ik de volgende tekst voorbereid:
—
” De laatste taak van schout bij nacht Laurens Spengler was om een divisie te leiden die bestond uit het linieschip Zeeland (64 stukken) onder kapitein ter zee Danker Amijs Haringman, het fregat Tholen (40 stukken, kapitein ter zee Marinus Jacobus Haringman) en de brikken Pijl en Meermin (elk 16 stukken). Deze divisie moest een konvooi retourschepen, komend vanuit Oost-Indië op gaan halen vanuit Plymouth en naar Nederland begeleiden.
De divisie vertrok op 16 januari 1795 van de rede van Vlissingen naar Plymouth.
Twee dagen na dat vertrek vertrok de Prins, Willem V van Oranje naar Engeland in ballingschap en op 19 januari riepen de Patriotten de Bataafse Republiek uit; de Admiraliteiten werden in februari opgeheven en vervangen door een nieuw Comité van Marine.
Alle officieren werden ‘gecasseerd’ oftewel formeel ontslagen, en er ontstond dus een vacuüm welke bevelen gevolgd moesten worden.
Ondertussen was de divisie te Plymouth aangekomen en werd op 20 januari 1795 tot hun verrassing onder Engels embargo geplaatst, zeg maar ‘aan de ketting gelegd’.
De schepen lagen daar meer dan een jaar werkeloos, zonder dat de gages betaald werden en er was voortdurend gebrek aan kleding en voedsel.
Door de Engelsen werd voortdurend onder de bemanningen geronseld, er was natuurlijk behoefte aan ervaren zeelieden.
Het ergste was dat noch van de Engelsen, noch van de kant van de Prins van Oranje enige inlichtingen werden ontvangen hoe de zaken ervoor stonden.
Er ontstond daardoor na een jaar een hevig oproer onder de bemanning van de Zeeland en de Tholen, die door de Engelsen werd opgehitst.
De 1e officier van de Zeeland, kapitein-luitenant ter zee Petrus Jacobus Poutsma (Rinsumageest 1 mei 1763 – Plymouth 23 februari 1796) werd tijdens deze muiterij door de bemanning vermoord.
Het schip Zeeland werd vervolgens op 4 maart 1796 door de Engelsen ingenomen en Laurens Spengler belandde met de andere officieren in Engelse krijgsgevangenschap tot 7 juli 1796.
Weer thuisgekomen ging hij direct met pensioen, 55 jaar oud en ontevreden met de veranderde politieke koers van wat nu de Bataafse Marine werd genoemd.
—
(Bronnen: NIMH, Nationaal Archief, De Jonge ‘Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen’ deel VI (1861) blz 201 en vooral Thea Roodhuyzen ‘In Woelig Vaarwater’ blz 126). ”
Echter geen van die bronnen geeft de juiste naam: in de NIMH-stukken over Spengler staat ‘Pous’, in ‘In Woelig Vaarwater’ staat F.J. Poutsma en in De Jonge wordt helemaal geen naam genoemd.
Zie ook deze website over Danker Amijs Haringman: <https://www.genealogieonline.nl/stambomen-quist/I20939.php>. Hierin wordt de tekst van De Jonge aangehaald en ook geen naam genoemd.
Zoeken op de naam Poutsma levert echter wél de juiste persoon op, en de link met Canter State en dus ook met de Friese Regimenten.
In het Nationaal Archief bevindt zich wél de soldijrol van de Zeeland over deze periode.
Daarin komt deze pagina voor: <https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/1.01.46/invnr/2953/file/NL-HaNA_1.01.46_2953_002?eadID=1.01.46&unitID=2953&query=%20zeeland>
Zie de aantekening in potlood links bovenaan de pagina!

Canter State te Drizum in Dantumadeel, behoort mevrouwe Anna Catharine, wed. van Jonker Eerke van Haersma, 1722
Tekening door J. Stellingwerf, 1722
(Fries Museum)