Gebrandschilderde ramen Groninger Nassause Regiment

A-Kerk te Groningen
(foto: pinterest)

In de A-Kerk te Groningen bevonden zich voorheen diverse gebrandschilderde ramen.
Volgens goed gebruik werden die meestal geschonken door overheidsinstanties of particulieren.
Veel is in de loop der eeuwen verdwenen, zonder dat we weten hoe het eruit heeft gezien.

Gelukkig zijn er van (sommige?) deze ramen van de middeleeuwse A-Kerk nog afbeeldingen gemaakt, kort nadat ze geplaatst zullen zijn.

Arnout van Buchel maakte in 1610-1620 diverse tekeningen van dorpen en steden in Nederland.
Dit boekwerk wordt nu bewaard in het Utrechts archief.
Zo wordt ook de A-Kerk te Groningen uitvoerig beschreven met daarbij tekeningen in kleur.

Bijzonder is dat hier dus de officieren van het Groninger Regiment op vermeld zijn geweest.
Voorzover bekend is dit de enige keer dat een compleet regiment in een kerkraam is vereeuwigd, dus het is een unieke serie geweest.
Uit een eerste analyse van de dienstperiodes van de betreffende oficieren, zullen de ramen uit ongeveer 1600 dateren.

De tekst boven de wapens was:
‘OVERSTE LVITENANT, RITMR ENDE HOPMANS DES NASSOVISCHEN STATS GROENINGEN ENDE OMLANDES REGIMENT’

Duidelijk is dat het hier gaat om het Groninger Regiment, die 1595 werd opgericht, kort na de reductie van de stad Groningen in 1594.
De regimentsnaam zal gevoelig hebben gelegen, vandaar dat hier de lange versie werd vermeld waarbij zowel de stad als ommelanden werden genoemd.

In totaal worden er vijftien Groninger officieren vermeld, waaronder de luitenant-kolonel Caspar van Ewsum (1564-1639).
Zijn wapen en naam staan prominent en centraal afgebeeld in de bovenste rij wapens.

De wapens van de gebroeders Albert en Hendrik Coenders waren mogelijk niet afgebeeld of het raam was stuk.
De tekst ‘malio vitzo sequatur’ lijkt iets met kapot te betekenen.
Het waren dan oorspronkelijk drie rijen met ieder vijf familiewapens.

Naast de ‘overste (=luitenant-kolonel) was er nog de sergeant-majoor Peter Sedlnitski, twee ritmeesters en elf hopmannen (kapiteins).
Een ritmeester was een kapitein bij de cavalerie.
Ritmeester Luert Ripperda zijn wapen beeld overigens ook nog eens ridder te paard af.
Ook Guillame Pisset was een ritmeester en zal afkomstig zijn geweest uit Frankrijk.
In 1608 werd er namelijk in zijn destijdse garnizoensstad Groningen, op zijn verzoek een Franse predikant beroepen.

Nog niet alle wapens waren (voldoende) bekend, dus ook op heraldisch gebied valt hier weer wat te leren.
Opvallend is verder dat kapitein Willem van Haren hier staat vermeld, hij was de latere opperstalmeester van Willem Lodewijk en hofmeester van Ernst Casimir.

De namen van alle kapitein zijn opgenomen op onze speciale ‘Groninger Regiment‘ overzicht.
Het overzicht van de 15 compagnie-kapiteins is onderaan deze pagina opgenomen.
Aanvullende informatie blijft van harte welkom.

Tekening van gebrandschilderde ramen in de A-Kerk te Groningen. Hierop namen en wapens van Groninger Nassause Regiment uit omstreeks 1600.
(Utrechts archief, Aernout van Buchel)