Amsterdam
De stad Amsterdam had ook lange tijd zwanendrift.
Lees hierover: https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/stukken/dieren/stadszwanen/
Stadszwanen
Het oudste rapiamus van de stad: dit register met de in- en uitgaven van het stadsbestuur is van 1570. Op de opengeslagen pagina staat een post voor de jaarlijks terugkerende uitgaven aan de stadszwanen. Eén van de kostenposten was de betaling van de pluimgraaf die toezicht moest houden op de zwanen.
Pluimgraaf
In de stadsrekening staat een uitbetaling aan de ‘pluimgraaf’ vermeld. De pluimgraaf was – tegen een gage van vier gulden per jaar – belast met het toezicht op de stadszwanen. Hij moest ervoor zorgen dat de vogels in het voorjaar genoeg takjes hadden om nesten te maken en dat ze ongestoord konden broeden. Verder moest hij de jonge zwanen ‘fnuiken’: de slagpennen zo behandelen, dat ze niet meer aangroeiden, zodat de zwanen niet meer konden wegvliegen. Ook kregen de zwanen een merk: er werden drie stadskruisjes op de snavel ingebrand. In het najaar moest de pluimgraaf ter gelegenheid van de jaarlijks kermis een jonge zwaan bij de burgemeesters en de schout aan huis bezorgen.
Zwanen
Zwanen waren in de middeleeuwen edel wild en het houden van zwanen was een van de rechten van de adel. In 1529 nam Amsterdam de ambachtsheerlijkheden Nieuwer-Amstel en Sloten over van jonkheer Reinout van Brederode. De stad verwierf toen de heerlijke rechten die daarbij hoorden, inclusief het recht om zwanen te houden. De trotse, hagelwitte waterdieren in de singels waren een sieraad voor de stad.
Zwanenburgwal
Als het begon te vriezen, werden de zwanen bijeengedreven in een kooi in de Binnen Amstel op de hoek van de Emsterkay (Amstelkaai). Dat is de huidige Zwanenburgwal. Het personeel van de naburige Regulierstoren zorgde voor het voederen van de beesten.
De afloop
In de loop van de tijd eisten steeds meer overheidsdienaren een zwaan. Ook de schepenen, de weesmeesters, de thesaurieren en de beide pensionarissen wilden rond Sint Maarten (11 november) een kermisgeschenk. In 1666 was het aantal uit te delen jonge zwanen opgelopen tot dertig. De aanschaf en het onderhoud van de zwanen werd een kostbare zaak. In het rampjaar 1672 besloot het stadsbestuur de post zwanen op te heffen. Toen kwam ook de ‘zwanenschenderskeur’ te vervallen. In de keur was bepaald dat er een boete van zestig gulden stond op het mishandelen en ‘doodsmijten’ van stadszwanen.
Gevelsteen met zwaan met zwanenhalsband.
Amsterdam, Bloemstraat 189.
(foto: Pancras van der Vlist)
Gevelsteen met zwanen en opschrift Swaanen Drift 173?.
Gebouwd door Hendrick de Swaen kort na 1730. (uit: de gevelstenen van Amsterdam, Onno Broers en fotos van Pancras van der Vlist)
Gevelsteen te Amsterdam. Opschrift: DE SWAEN
(foto: Margreet Smits)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, Uiterwaardenstraat 292.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, Uiterwaardenstraat 294. (foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, Zwanenplein 51-53.
(foto: Gevelstenen 020)
Fronton uit 1784 van woning met zwaan te Amsterdam, Lauriergracht 116.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, Nieuwendammerdijk 443.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, Nieuwendammerdijk 150.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit ong. 1913, met zwanen te Amsterdam, Prins Hendrikkade 149.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 17e eeuw met zwaan te Amsterdam, Singel 324_01.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan te Amsterdam, afkomstig van Bloemgracht 117. Nu in Sint Luciensteeg 27_02.
Opschrift: IN DE OVDE SCHANS.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwanen te Amsterdam, Foeliedwarsstraat 52.
Datering ong. 1660.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, het wapen van het Friese dorp Molkwerum, te Amsterdam, Geldersekade 114.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, het wapen van het Friese dorp Molkwerum, te Amsterdam, Oude Waal 2.
Opschrift: MOL QVEREN
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 1777 met zwaan, met een schild met de letter WGM, van Watergraafsmeer, te Amsterdam, Ringdijk 1.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, met een schild met de letter WGM, van Watergraafsmeer, te Amsterdam, Robert Kochplantsoen 25.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 1652 met zwaan, te Amsterdam, Singel 83.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 17e eeuw met zwaan, te Amsterdam, Singel 324_02.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, te Amsterdam, Hazenstraat 22. Opschrift: IN DE ZWAAN
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 2e helft 17e eeuw, met zwaan, te Amsterdam, Korte Korstjespoortsteeg 8.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met drie zwanen met zwanenhalsbanden en jaartal 1613.
Herkomst onbekend, nu in Amsterdam opslag museum.
(Gevelstenen 020)
Gevelsteen met STAANDE reiger met halsband, te Amsterdam, Palmgracht 11.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met LOPENDE reiger met halsband, te Amsterdam, Palmgracht 11.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, te Amsterdam, Bosplaat 74.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 17e eeuw met familiewapen met zwaan, te Amsterdam, Marnixstraat 2.
Wapens zijn van Sieuwert Pietersz. Sem en zijn vrouw Marretje Arend Bouwersdochter.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen met zwaan, te Amsterdam, Oranje Nassaulaan 30.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelrelief uit 1917 met zwanen, te Amsterdam, Zwanenplein 75.
(foto: Gevelstenen 020)
Gevelsteen uit 18e eeuw met twee zwanen en ‘moriaankop’, te Amsterdam, Bethanienstraat 9.
(foto: Gevelstenen 020)
Kenmerken
| Omschrijving | Amsterdam | |
| Plaatsnaam / dorp | Amsterdam | |
| Nummer | 150 | |
| Land | Nederland | |
| Provincie | Noord-Holland | |
| Gebied | Onbekend | |
| Grietenij | NOORDHOLLAND | |
| Type | Gevelsteen | |
| Zwanenhalsband | - | |
| Datering | onbekend | |
| Afbeeldingen |
|