[terug naar Rampjaar 1672]

———————————————————————————————————–

‘Enege gedenckwerdege geschiedenissen’
Kroniek van de Friese militair Poppo van Burmania uit de Tachtigjarige Oorlog.

 

1672 [1]
De 15. februarij is mijn compagnije ut Leuwarden nae Meppel getrocken,
naedat mijn vendrich Pijter van Lemmen[2] tevooren den 31. januarij met 25 man
van mijn compagnije nae Coewerden waer getrocken met ander commandert
volck, ende is den 6. martij van Coewerden wederom bij mijn compagnije tot
Meppel gekomen, alwaer op het Roeveen een schans gemaeckt worde.

Den …. is een jaer van wonderen geweest. Doe heeft de coninck van
Frankrijck Lovijs de Vertiende[3] ende Maximiliaen Hendrick, cuervorst ende
biscop van Cuelen[4], alsock meede Christoffel Beernhart, biscop van Munster[5],
tesaemen met haer correspondenten ende leegers haest sonder tegenstant in-
genomen binnen twe of drie maenten alle de steeden ende schansen
van de Geunierde Provintien aen den Rijn, Wael, Maese ende Issel gelegen, ge-
hel Gelderlant, het Sticht van Wtrecht ende het graefschap Zutphen, de Nie-
ije ofte Langhackerschans, Bellinghwolderschans, Coeverden, Stenwijck ende
Groningen swaer belegert, de Wolden in Frieslandt tot aen de Schow ende Tie-
tiercke onder contribuitie gestelt.

Den 13. martij vermenden achtien Engelske schepen onsse Smirnisse[6] vloe-
te, komende van Cadix ut Spanien, nae dese landen verraders wijse, stillekes
te owerfallen. Dat haer falierde sonder dat sij eerst ons den orloch aenkundich
hadden laeten doen.

Den 13. april hebben de Staeten-Generael aen alle governuers ene commen-
duers van onsse frontijersteden ende schansen missiwen geschrewen, waerin
de coningen van Franckrijck ende Engelant voor vijanden van deese staet ver-
klart worden.

Den 12. maij is onsse vloete heel sterck in zee geloepen.
Den 22. maij is mijn compagnie van Meppel in den Ommerschans geko-
men.

Den 27. maij hebben de Fransen Orsoij, Rinberck, Wesel, Burick ingenomen.
Korts daernae ock bijnae sonder tegenweer alle andere steeden ende schansen
aen den Rijn, Vael, Maese ende Issel, als andere plaetsen gelegen in Gederlant
ende het graefschap Zutphen ende Stift van Wtrecht ende Owerijssel.

Den 28. maij sijn bij Zolsbaij in Engelant onsse vloete, de Fransse ende En-
gelske vloeten dapper aen melckanderen geweest ende heeft onse vloete de zee
beholden.

Den 2. junij hebben de biscoppen haer volck bij het tolhuis [7] ontrent Neerel-
ten eenege compagnijen van de luetenant-generael Hans Willem van Aijleva[8]
rigement ende eenege compagnijen ruiters owerfallen, alwaer de luetenant-
cornel Jan van Rorda[9] mede doet bleef ende waeren van de van de cornel Monban,
die met viant intelligentie hijelt en ower haer commanderende, schellemach-
tig verraeden.

Den 15. junij op S. Vijtsdach heeft den vijant de Ommerschans ingenomen.
Den 18. is mijn compagnije tot Leuwerden gekomen ende des awonts voort
aen nae Schoterbruge getrocken ende de luetenant-generael Aijleva lach doe
met het Vrijse leger op ’t Heereven, alwaer dat ut Demter, Zwol, Campen,
Hassel ende Stenwijck vetrocken waer, gekomen.

Den 1. Julij ben ick voor mijn persoen met een rigement utschot ende meer
andere compagnijen, borgers ende soldaeten op de Schow[10] bij Irnsum gekomen
ten huijse van Willem Meinerts, om aldaer als opperhooft te commanderen
ende aldaer het quartijer, dat aldaer gemaeckt waer, te defenderen.

Den 2. julij hebben de biscopsvolckeren Coewerden met accort ingenomen,
alwaer de capitain Jan van Burum[11] in commanderde in plaetse van den cornel
Wigbolt Broersma[12].

Den 9. julij heeft de biscop van Munster[13] de stat Groningen sterck belegert,

Den 10. julij is de luetenant-generael Aijleva[14] van het Heereveen opgebroe-
cken met het Frieske leger ende bij mij in mijn quartijr op de Schow ende Irn-
sum gekomen ende sijn drie oft 4 compagnijen daer geblewen.

Den 13. julij heeft mijn cornel prins Hendrick Casimijr, voorst toe Nassaw[15],
sijn eedt als statholder ende capitain-generael ower Frieslant gedaen.

Den 16 julij is de luetenant-generael met sijn leeger weederom van den
Schow vertrocken nae Bergum. Corts daernae van Bergum nae Tietiercke reti-
rert ende ick ben in mijn quartijr op de Schow[16]  geblewen met mijn onderheb-
bende volkeren.

 

Den 24 julij sijn de ses compagnijen utschot van de gritenijen die bij mij op de
Schow[17]  laegen, gecassert, waervan de gritman Bartolt van Douma[18] cornel, lue-
tenant-cornel de gritman Laes van Burmania[19] ende major den grijtman
Douwe Carel van Unia[20] waeren. Ende ick hebbe ses compagnijen borgers, so van
Leuwerden als Sneeck, weederom in haer plaets gekregen met nog eenege compagnijen
soldaeten.

Den 8. augusti ‘sawonts omtrent 10 uuiren heeft de vijant op dat gedeelte
volck dat op ’t Heerenveen waer leggen blewen, een aenfal gedaen, alwaer ower
de major Hayo Hendrick van Manderijck[21] commanderde, maer worden haest afgeweesen.

Den 10. augusti sijn de beijde broeders Jan ende Cornelis de Wit[22] in ’t den
Hagh door de gemeente om  ’t lewen gebracht.

Den 17. heeft de biscop van Munster[23]  de belegeringe van Groningen verlae-
ten.

Den 7. september is de luetenant-generael Aijleva[24]  met het leeger van Tie-
tiercke weederom opgebroecken ende op ’t Heerenveen gekomen ende corts
daerna nae Wolwega getrocken.

Den 14. september hebbe ick voor mijn persoen patent gekregen om van de
Schow[25]  nae Wolwega bij het leger te trecken. Naedat ick aldaer ellef weecken
commandert ende geleit hadde ende bleef daer doe niet meer als een compag-
nije van den major Aesgema[26] op leggen; ende de compagnijen borgers waren
gecassert.

Den 23. september sijn wij met het leeger weederom van Wolwega opge-
broecken ende op het Heereveen gekomen, alwaer ick bij de aptecker Roelof
Sierx gelogiert waer.

Den 13 november sijn 500 man van ’t Heereveen vertrocken op een aenslach
op de Swartsluijs te doen. Maer woorden afgeweesen.

Den 13 december is Cuverden door beleit van de luetenant-generael Rabe-
haupt, baron de Sucha[27], van de luetenant-cornel Eijbergen[28] des

morgens te acht uiuren ower ijs door een inteprise ingenomen.

 

 

[1] Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Rampjaar_1672 en https://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_M%C3%BCnsterse_Oorlog

[2] Pieter van Lemmen werd op 19-1-1641 luitenant in de compagnie van Poppe van Burmania en opvallend genoeg, werd hij op 27-4-1657 weer vaandrig onder Poppe van Burmania. In 1672 was hij dus nog steeds vaandrig onder Burmania.

[3] Lodewijk XIV van Frankrijk (1638-1715), de zonnekoning

[4] Maximiliaan Hendrik van Beieren (1621-1688), aartsbisschop-keurvorst van Keulen

[5] Christoph Bernhard van Galen (1606-1678), bisschop van Münster en Duitse krijgsheer, alias ‘Bommen Berend’.

[6] In de Griekse stad Smyrna (nu: Izmir) was vanaf 1625 een Amsterdamse handelspost ‘directie van de Levantse handel en de Navigatie op de Middelandse zee’.

[7] Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_bij_Tolhuis

[8] Hans Willem van Aylva (1633-1691), luitenant-generaal van het

[9] Johan van Roorda (ong. 1605-1672), luitenant-kolonel

[10] Oude Schouw, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Schouw

[11] Johan van Burum (1632->1701), luitenant-kolonel

[12] Wigbolt Broersma (ong. 1620->1672), commandeur van Coevorden, maar deserteerde in 1672.

[13] Christoph Bernhard van Galen (1606-1678), bisschop van Münster en Duitse krijgsheer, alias ‘Bommen Berend’.

[14] Hans Willem van Aylva (1633-1691), luitenant-generaal van het

[15] Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz (1657-1696), Stadhouder van Friesland 1664-1696

[16] Oude Schouw, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Schouw

[17] Oude Schouw, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Schouw

[18] Bartholt van Douma (ong. 1635-1678), grietman van Ferwerderadeel 1649-1679

[19] Laes van Burmania (1638-1691), grietman Idaarderadeel 1670-1673

[20] Douwe Carel van Unia (1649-1708), grietman Tietjerksteradeel 1669-1686.
NB: Eerder was hij kapitein en later werd hij nog ritmeester.

[21] Hayo Henrick van Mauderick (ong. 1625-1674), majoor in het Friese Regiment

[22] Johan de Witt (1625-1672), raadpensionaris van het gewest Holland en zijn broer Cornelis de Witt (1623-1672), regent in Dordrecht. Beide werden vermoord en hun lijken werden gruwelijk verminkt.

[23] Christoph Bernhard van Galen (1606-1678), bisschop van Münster en Duitse krijgsheer, alias ‘Bommen Berend’.

[24] Hans Willem van Aylva (1633-1691), luitenant-generaal van het

[25] Oude Schouw, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Schouw

[26] Epe van Aesgema (1623-1676?), majoor van het Friese Regiment

[27] Carl von Rabenhaupt (1602-1675), baron van Sucha. Hij was luitenant-generaal van de Staatse troepen.

[28] Frederik van Eybergen (ong. 1625-1674), kolonel van Groninger Regiment